Art. 286 k.k. stanowi, że oszustwo należy do jednych z najczęściej popełnianych przestępstw w Polsce. Jest to specyficzne przestępstwo przeciwko mieniu, gdzie sprawca nie posługuje się przemocą, a pokrzywdzony dobrowolnie przekazuje swoje (lub cudze) mienie.
Sprawca wykorzystuje tutaj błąd po stronie pokrzywdzonego lub jego niezdolność do należytego zrozumienia podejmowanych działań. W praktyce największe znaczenie będzie mieć przy tym wprowadzenie ofiary w błąd.
Z uwagi na powszechność oszustwa (potocznie nazywanego też wyłudzeniem) wskazuję charakterystykę tego przestępstwa, jak również możliwe środki ochrony prawnej z zakresu prawa karnego. Zgodnie z treścią tego przepisu j.w:
§ 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto żąda korzyści majątkowej w zamian za zwrot bezprawnie zabranej rzeczy.
§ 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 4. Jeżeli czyn określony w § 1-3 popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Oszustwo należy do przestępstw przeciwko mieniu. To właśnie mienie, rozumiane jako własność i wszelkie inne prawa o charakterze majątkowym, jest zasadniczym przedmiotem ochrony art. 286 k.k. Ochroną objęte są przy tym zarówno prawa rzeczowe, prawa obligacyjne, jak i inne prawa niematerialne (np. prawa autorskie, prawo do firmy i znaku towarowego) – jeżeli tylko mają one pewną wymierną wartość materialną.
Jest to przestępstwo materialne (skutkowe), co oznacza, że do jego popełnienia konieczne jest aby powstał określonym skutek. W tym przypadku będzie nim dokonanie rozporządzenia mieniem własnym albo cudzym. Jak zostało zaznaczone powyżej, podstawą niekorzystnego rozporządzenia mieniem jest przede wszystkim fałsz.
Samo rozporządzenie dokonywane jest natomiast dobrowolnie. Oszustwo (wyłudzenie) jest przestępstwem powszechnym: może je popełnić każda osoba zdolna do ponoszenia odpowiedzialności karnej. Innymi słowy, ustawodawca nie ogranicza karalności oszustwa tylko do tych przypadków, gdy sprawca charakteryzuje się jakimiś szczególnymi cechami.
Pierwszą czynnością sprawczą, która prowadzi do popełnienia oszustwa, jest wprowadzenie ofiary w błąd. Sam błąd rozumiany jest jako niezgodność pomiędzy obiektywną rzeczywistością a jej odbiciem w świadomości pokrzywdzonego. O wystąpieniu błędu będziemy mówić w szczególności wtedy, gdy pokrzywdzonemu wydaje się, że istnieją pewne okoliczności, które jednak nie mają miejsca, lub gdy nie jest świadomy występowania tych okoliczności.
Przepis art. 286 k.k. nie konkretyzuje, w jaki sposób może dojść do wprowadzenia w błąd. Wynika to przede wszystkim z ilości i różnorodności sposobów komunikowania się. Może to zatem nastąpić ustnie, pisemnie, za pomocą środków porozumiewania się na odległość czy nawet poprzez czynności dorozumiane. W doktrynie jako przykłady takich zachowań podaje się umieszczenie rzeczy bezwartościowej wśród wartościowych, zaproszenie kontrahenta do wyposażonego biura niebędącego własnością sprawcy czy wręczenie weksla jako formy zapłaty mimo braku środków finansowych.
Niekiedy możemy mieć także do czynienia z sytuacją, gdy wprowadzenie w błąd nie będzie opierało się jedynie na jednej czynności, ale na całym ich ciągu. W takim zestawieniu mogą mieszać się ze sobą wiadomości nieprawdziwe z prawdziwymi, które mają za zdanie uprawdopodobnić fałsz.
KANCELARIA ADWOKACKA UL.GRANICZNA 12 lok 101 DĄBROWA GÓRNICZA
