Przestępstwo znęcania się zostało uregulowane w art. 207 kodeksu karnego i jest kwalifikowane jako przestępstwo przeciwko rodzinie i opiece. Wymiar kary przewidziany za przestępstwo znęcania się jest uzależniony od konkretnych okoliczności, i tak, zgodnie z § 1 k.k za psychiczne lub fizyczne znęcanie się nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy, wymiar kary pozbawienia wolności wynosi od 3 miesięcy do lat 5.
Jeżeli znęcanie się psychiczne lub fizyczne dotyczy osoby nieporadnej ze względu na jej wiek, stan psychiczny lub fizyczny, wówczas sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8 (§ 1ak.k). W sytuacji gdy sprawca działa ze szczególnym okrucieństwem, wówczas kara pozbawienia wolności wynosi od roku do 10 lat (§ 2 k.k.). Natomiast w sytuacji, gdy pokrzywdzony targnie się na własne życie, to ustawodawca przyjął, że wówczas wymiar kary pozbawienia wolności wynosi od 2 lat do lat 12 (§ 3 k.k).
Przedmiotem ochrony analizowanego przestępstwa są relacje rodzinne, w tym rodzicielskie, jak również relacje społeczne takie jak np. relacje sąsiedzkie czy pracownicze. W tym miejscu należy zwrócić uwagę, że o znęcaniu się mówimy tylko wtedy, gdy jedna ze stron stosuje przemoc nad drugą, innymi słowy „nie jest możliwe przyjęcie przestępstwa znęcania się w sytuacji, gdy między osobą oskarżoną a pokrzywdzoną dochodzi do wzajemnego znęcania się”, co wynika z wyroku SA w Poznaniu z dnia 26 września 2017 roku o sygn. akt II AKa 142/17.
Wbrew obiegowej opinii, przestępstwo znęcania się nie dotyczy tylko rodziny, gdyż może pojawiać się ono również w otaczającej nas rzeczywistości, np. w ośrodku opieki, pracy, szkole itd.
Jeżeli chodzi o sprawcę, to w zasadzie sprawcą może być każdy, kto spełnia którąkolwiek rolę z wskazanych w analizowanym przepisie, i tak sprawcą może być: małżonek w stosunku do drugiego małżonka, rodzic w stosunku do dziecka, dziecko w stosunku do rodzica, opiekun w stosunku do osoby nieporadnej życiowo. W opozycji do sprawcy, jednym z podmiotów niniejszego przestępstwa jest osoba najbliższa, którą zgodnie z art. 115 § 11 k.k. jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.
Kolejnym z podmiotów jest osoba będąca w jakimś stosunku zależności co do sprawcy i w tym miejscu celem doprecyzowania należy przytoczyć fragment postanowienia SN z dnia 29 stycznia 2019 roku o sygn. akt IV KK 752/18, z którego wynika, że
„stosunek zależności od sprawcy zachodzi wówczas, gdy pokrzywdzony nie jest zdolny z własnej woli przeciwstawić się znęcaniu i znosi je z obawy przed pogorszeniem swoich dotychczasowych warunków życiowych (np. utratą pracy, środków utrzymania, rozłąką lub zerwaniem współżycia ze sprawcą). Stosunek tego rodzaju może istnieć z mocy prawa (np. w razie ustanowienia opieki lub umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej) albo na podstawie umowy (np. między pracodawcą a pracownikiem, najemcą a wynajmującym). Może też wynikać z sytuacji faktycznej, stwarzającej dla sprawcy sposobność znęcania się przy wykorzystaniu nad ofiarą przewagi, jaką mu daje łącząca ich więź materialna, osobista lub uczuciowa”, a nadto „wspólne zamieszkiwanie może kreować stosunek zależności.”
ADWOKAT ILONA CEBO-KUBICZEK
DĄBROWA GÓRNICZA UL.GRANICZNA 12 LOK 101
