Czasami analiza wpisów na forach internetowych świadczy ,że treść niektórych wpisów może być niezgodna z prawem, zwłaszcza z przepisami dotyczącymi ochrony dóbr osobistych. Internet umożliwia dokonywanie wpisów naruszających prawo, często anonimowych. Istniejące przepisy pozwalają jednak na podjęcie przez pokrzywdzonego działań umożliwiających ustalenie tożsamości autora wpisu i dochodzenie sprawiedliwości.
Zgodnie z przepisami prawa karnego wpis w internecie może naruszyć dobro osobiste w dwojaki sposób: osoba korzystająca z forum może zniesławić pokrzywdzonego/art 212§2k.k/lub znieważyć /art 216§2k.k/
Obydwa typy przestępstw są najczęstszym sposobem naruszenia dóbr osobistych na forach internetowych i są ścigane na drodze karnej. Jedna wypowiedź może stanowić zarówno zniesławienie, jak i znieważenie.
Jaka wypowiedż jest zniewagą, a jaka zniesławieniem wymaga każdorazowo analizy na podstawie użytych sformułowań.
Zarówno zniesławienie, jak i znieważenie dokonane na forum internetowym jest tzw. typem kwalifikowanym. Jest dokonane przy użyciu środków masowego komunikowania, przez co kara grożąca sprawcy jest nieco wyższa.
Często klienci w mojej kancelarii zadają mi pytanie, kto jest odpowiedzialny za wpis w świetle obowiązującego prawa – autor wpisu, administrator strony czy hostingujący stronę? Kogo można oskarżyć?
W przypadku większości czynów karalnych to prokurator popiera sprawę przed sądem oraz sporządza akt oskarżenia.
W przypadku znieważenia i zniesławienia w Internecie pokrzywdzony zobligowany jest do samodzielnego sporządzenia i popierania aktu oskarżenia. Może także wynająć w tym celu adwokata . Istnieje jednak przepis, który znacznie ułatwia dochodzenie sprawiedliwości na drodze karnej w przypadku obraźliwych wpisów na forach internetowych. Zgodnie z art. 488 k.p.k. „Policja na żądanie pokrzywdzonego przyjmuje ustną lub pisemną skargę i w razie potrzeby zabezpiecza dowody, po czym przesyła skargę do sądu”.
W przypadku przestępstw popełnionych za pośrednictwem Internetu ten ostatni obowiązek ma szczególnie doniosłe znaczenie. Na mocy tego przepisu policja powinna ustalić adres IP komputera, na którym dokonano obraźliwego wpisu. Oczywiście nie przesądza to jeszcze o winie właściciela komputera, ale znacznie ułatwia ustalenie tożsamości naruszającego prawo. Administrator strony może ewentualnie odpowiedzieć za pomocnictwo, jednak pod wieloma warunkami określonymi przez kodeks karny. Za znieważenie i (lub) pomówienie nie będzie natomiast ponosić odpowiedzialności podmiot hostingujący – ze względu na wyłączenie odpowiedzialności zgodnie z art. 14 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną. Oczywiście przy założeniu, że wpisy nie zostały dokonane bezprawnie. Jeśli natomiast miały taki bezprawny charakter, powinien on usunąć je oraz udzielić informacji o danych osobowych naruszyciela.
Naruszenie dóbr osobistych może być ścigane także na drodze cywilnej. W nomenklaturze tej dziedziny prawa naruszenia, o których mowa w niniejszym artykule, są naruszeniami czci i dobrego imienia. Jedną z podstawowych różnic pomiędzy postępowaniem cywilnym a postępowaniem karnym jest to, że w przypadku postępowania cywilnego można pozwać także inne osoby, – nie tylko samego naruszającego.
Kluczem do zrozumienia tematu wydaje się być art. 14 ust. 1 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną:
„Nie ponosi odpowiedzialności za przechowywane dane ten, kto udostępniając zasoby systemu teleinformatycznego w celu przechowywania danych przez usługobiorcę nie wie o bezprawnym charakterze danych lub związanej z nimi działalności, a w razie otrzymania urzędowego zawiadomienia lub uzyskania wiarygodnej wiadomości o bezprawnym charakterze danych lub związanej z nimi działalności niezwłocznie uniemożliwi dostęp do tych danych”.
Sens tego przepisu sprowadza się do tego, że administrator forum internetowego nie może być pozwany na drodze cywilnej za naruszenie dóbr osobistych innych osób dopóki nie ma wiarygodnej informacji o bezprawności wpisów.
Podobną myśl reprezentuje jeden z Sądów Apelacyjnych, który w jednym z orzeczeń stwierdził: „jeśli właściciel strony internetowej jest świadomy bezprawności wpisów, to ma obowiązek natychmiast je usunąć; jeśli tego nie zrobi – ponosi odpowiedzialność”.
Zatem moment uzyskania wiarygodnej informacji o bezprawności wpisu decyduje o odpowiedzialności gospodarza forum. Pozwanym może być więc podmiot hostingujący. O tym, co jest wiarygodną informacją, nie sposób orzec in abstracto. W ostateczności to sąd ustali, czy taka wiarygodna informacja została otrzymana.
W przypadku prawa prasowego ustawodawca idzie jeszcze dalej, stwierdzając, że podmiotami pozwanymi mogą być zarówno autor materiału prasowego, redaktor naczelny, jak również wydawca, przy czym – co niezwykle istotne – za materiał prasowy uznawany jest każdy opublikowany lub przekazany do opublikowania w prasie tekst albo obraz o charakterze informacyjnym, publicystycznym, dokumentalnym lub innym, niezależnie od środków przekazu, rodzaju, formy, przeznaczenia czy autorstwa (art. 7 ust. 1 pkt 4 prawa prasowego).
Przy okazji warto również zwrócić uwagę na specyficzny rozkład dowodu w sprawach o naruszenie dóbr osobistych. W postępowaniu cywilnym obowiązuje generalna zasada, którą można streścić i wyrazić następująco: jeżeli coś twierdzisz, to udowodnij to. W postępowaniu karnym zaś króluje zasada domniemania niewinności oskarżonego, która obowiązek przedstawienia wiarygodnych dowodów nakłada na oskarżyciela (najczęściej prokuratora).
W sprawach dotyczących takich naruszeń jak te omawiane w niniejszym artykule obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na potencjalnym naruszycielu, czyli oskarżonym (w postępowaniu karnym) albo pozwanym (w postępowaniu cywilnym). To te osoby są zobowiązane do wykazania prawdziwości stawianych tez. Możliwości wykazania prawdziwości tezy nie ma oczywiście w przypadku wyrażeń znieważających, jednoznacznie obraźliwych, nieweryfikowalnych pod względem prawdziwości.
Adw.Ilona Cebo-Kubiczek
