Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, z mocy ustawy powstaje między małżonkami ustrój wspólności majątkowej ( ustrój ustawowy ), jeżeli wcześniej małżonkowie nie zawarli umowy majątkowej małżeńskiej (ustrój umowny ).
Ustrój ustawowy
Ustawowy ustrój majątkowy małżeński jest wspólnością łączną , co oznacza , że udziały każdego z małżonków w tym majątku nie są ściśle określone ( np. ułamkowo ½ , 1/3 itp.).a w czasie jego trwania żaden z małżonków nie może żądać podziału tego majątku. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku. .
Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Najczęściej majątek wspólny tworzą :
1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
Do majątku osobistego każdego z małżonków najczęściej należą :
1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków ( np. odzież , zegarek , sprzęt inwalidzki)
4) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę
5) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego,
Każdy z małżonków jest uprawniony do współposiadania rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego oraz do korzystania z nich w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez drugiego małżonka. Każdy z małżonków ma prawo do samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym , co nie oznacza jednak dowolności w tym zakresie .
Oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, w szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny. Wykonywanie zarządu obejmuje czynności, które dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego, w tym czynności zmierzające do zachowania tego majątku. Przedmiotami majątkowymi służącymi małżonkowi do wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej małżonek ten zarządza samodzielnie. Małżonek może sprzeciwić się czynności zarządu majątkiem wspólnym zamierzonej przez drugiego małżonka, z wyjątkiem czynności w bieżących sprawach życia codziennego lub zmierzającej do zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny albo podejmowanej w ramach działalności zarobkowej.
Mimo tego , zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania miedzy innymi :
– czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego , budynku , lokalu ,gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa – darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.
Z ważnych powodów sąd może na żądanie jednego z małżonków pozbawić drugiego małżonka samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym , oraz postanowić, że na dokonanie czynności zamiast zgody drugiego małżonka będzie potrzebne zezwolenie sądu.
W kolejnym artykule zostaną omówione umowne małżeńskie ustroje majątkowe .
Adwokat I.Cebo-Kubiczek
